Đẩy mạnh tuyên truyền đẩy lùi tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cho đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh
Hà Giang là tỉnh miền núi, biên giới, có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Dân số toàn tỉnh là trên 85 vạn người với 19 dân tộc, dân tộc thiểu số chiếm 87,67%. Hầu hết, đồng bào các dân tộc thiểu số cư trú ở vùng núi cao, điều kiện tự nhiên không thuận lợi cho giao thương, phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH). Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và của tỉnh, đời sống của đồng bào trong những năm qua đã được cải thiện đáng kể, các hoạt động sinh hoạt, văn hóa đã có nhiều cải tiến theo hướng tích cực. Tuy nhiên, trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, một bộ phận đồng bào vẫn còn tồn tại những tập quán lạc hậu, nhất là đối với một số thủ tục liên quan đến tín ngưỡng trong hôn nhân, tang ma,… Trong đó, hủ tục trong hôn nhân, mà chủ yếu là tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là vấn đề để lại nhiều ảnh hưởng, hậu quả tiêu cực đến đời sống của người dân, cũng như cản trở nỗ lực triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách phát triển KT-XH ở nơi đây.
Trước thực trạng trên, Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh đã bám sát Quyết định số 498/QĐ-TTg, ngày 14/4/2015 của Thủ tướng chính phủ về phê duyệt Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015-2025” (gọi tắt là Đề án) để lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh công tác tuyên truyền triển khai thực hiện. Theo đó, các cơ quan khối tuyên truyền, Ban Dân tộc tỉnh, một số sở, ngành có liên quan và cấp ủy, chính quyền các huyện, thành phố đã có nhiều đổi mới về nội dung, hình thức và tăng cường công tác tuyên truyền, vận động đẩy lùi nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào các dân tộc thiểu số. Trong đó, trọng điểm là đồng bào dân tộc thiểu số các huyện Đồng Văn, Mèo Vạc, Yên Minh, Quản Bạ, Quang Bình, Hoàng Su Phì, Xín Mần. Nhiều hình thức tuyên truyền đã được sử dụng linh hoạt để phù hợp, như: Tuyên truyền thông qua các hội nghị, hội thảo, các cuộc thi, sân khấu hóa, sinh hoạt câu lạc bộ, tuyên truyền qua các phương tiện thông tin đại chúng, truyền thông bằng tiếng dân tộc (tiếng Mông, Tày, Dao…) qua các chương trình của Trung tâm sản xuất Chương trình Phát thanh-Truyền hình tiếng dân tộc thuộc Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh; phát hành các tài liệu, tờ rơi, tờ gấp…
Trong 05 năm (2015-2020), tỉnh tổ chức được 02 cuộc thi Phòng chống tệ nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; 01 hội thảo tại xã Chí Cà, huyện Xín Mần; Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch đã phối hợp tổ chức 02 cuộc thi tuyên truyền tại các huyện Mèo Vạc và Bắc Quang với hơn 400 tuyên truyền viên tham gia; các huyện, thành phố đã tổ chức được 11.214 lượt hoạt động truyền thông với 1.238.900 người tham gia; cấp phát trên 10.000 tờ rơi; 2.000 cuốn tài liệu (bao gồm cả tiếng Việt và tiếng Mông), 1.000 cuốn sổ tay, 500 đĩa video, 10 băng rôn, 941 áp phích… Nội dung các sản phẩm tuyên truyền đa dạng, sinh động, trọng tâm thể hiện thông qua các thông điệp, khẩu hiệu, phim, tranh, ảnh, kịch, thơ, ca… nhằm đạt hiệu quả tuyên truyền một cách thiết thực. Cùng với đó, tỉnh còn xây dựng được 16 mô hình điểm về thực hiện Đề án để đẩy mạnh hoạt động của các câu lạc bộ, lan tỏa phong trào đẩy lùi tảo hôn và kết hôn cận huyết thống trong cộng đồng các dân tộc thiểu số ở từng khu vực.
Tuy nhiên, mức giảm số cặp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống chưa cao (giảm từ 2%-3%/năm số cặp tảo hôn, giảm từ 3%-5%/ năm số cặp hôn nhân cận huyết thống) chưa đạt mục tiêu đã đề ra tại Kế hoạch số 160/KH-UBND, ngày 13/10/2015 về thực hiện Đề án; trong số 16 mô hình điểm đã xây dựng, chỉ có 05/16 mô hình không còn tình trạng cưới tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; việc xử lý các trường hợp vi phạm chưa quyết liệt, chưa đủ sức răn đe, ngăn ngừa; quan trọng nhất là tư duy của người dân chưa thực sự thay đổi, chưa nhận thức được những hậu quả, hệ lụy nặng nề từ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.
Để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong thời gian tới, cần tiếp tục đa dạng hóa các hình thức, nội dung tuyên truyền, xây dựng các sản phẩm truyền thông một cách sinh động, phong phú. Nhất là phải có sự quan tâm, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp và huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị cùng tham gia vào công tác tuyên truyền, vận động; Ban Dân tộc tỉnh cần chủ động đề xuất, phối kết hợp chặt chẽ hơn nữa trong triển khai thực hiện công tác tuyên truyền (Bám sát Quyết định số 238-QĐ/TW, ngày 30/9/2020 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khoá XII) về việc ban hành Quy chế phối hợp giữa Ban Tuyên giáo các cấp với cơ quan nhà nước cùng cấp trong việc thực thi pháp luật, triển khai kế hoạch phát triển KT-XH, giải quyết các vấn đề nổi cộm, nhân dân quan tâm để thực hiện); gắn công tác tuyên truyền, vận động với việc thực hiện các chế tài xử lý vi phạm một cách nghiêm túc; tiếp tục thực hiện nghiêm Chỉ thị số 912/CT-UBND, ngày 24/5/2017 của Ủy ban nhân dân tỉnh về khắc phục tình trạng học sinh bỏ học, không đi học chuyên cần, tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và sinh con thứ 3 trở lên trên địa bàn…
