Hoạt động đối ngoại và tình hình thế giới nổi bật số tháng 02/2021
Công tác đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta năm 2020; nhiệm vụ, giải pháp năm 2021
1. Kết quả đạt được
Thứ nhất, Việt Nam đã giữ vững đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, xử lý hài hòa, khéo léo, cân bằng các mối quan hệ, gia tăng tin cậy chính trị, không để xảy ra hiểu nhầm chiến lược hoặc rơi vào thế “Bị kẹt” trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược và lôi kéo, tập hợp lực lượng gay gắt của các nước lớn. Việt Nam triển khai linh hoạt nhiều biện pháp trực tuyến, nhất là ở cấp cao, qua đó giúp duy trì, củng cố cục diện quan hệ đối ngoại ổn định và đi vào chiều sâu với các nước lớn, các nước trong khu vực, đối tác quan trọng và bạn bè truyền thống.
Thứ hai, Việt Nam xử lý hiệu quả các vấn đề liên quan tới độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ vững an ninh quốc gia. Kiên quyết, kiên trì, ứng phó khéo léo trong vấn đề Biển Đông, chủ động thúc đẩy và khai thác phù hợp các diễn biến có lợi từ sự điều chỉnh chính sách của các nước trong và ngoài khu vực trên vấn đề Biển Đông để thúc đẩy cục diện có lợi cho công tác đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển, đảo.
Thứ ba, Việt Nam đã phát huy tốt những lợi thế thành công trong phòng, chống dịch bệnh Covid-19, thúc đẩy mạnh mẽ vai trò, uy tín và vị thế của ta trên trường quốc tế. Việt Nam đã triển khai tích cực, hiệu quả ngoại giao Covid; khai thác hiệu quả năm đảm nhiệm Chủ tịch ASEAN 2020 và năm đầu đảm nhiệm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc, thúc đẩy và khởi xướng nhiều sáng kiến có tầm ảnh hưởng quốc tế, khu vực.
Thứ tư, Việt Nam tiếp tục khai thác, huy động các điều kiện, nguồn lực cho phát triển kinh tế (thúc đẩy phê chuẩn Hiệp định thương mại tự do và hiệp định bảo hộ đầu tư Việt Nam-EU; ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP)...).
Thứ năm, đối ngoại Đảng đã thể hiện tinh thần chủ động, sáng tạo, triển khai nhiều biện pháp linh hoạt, thích ứng hiệu quả với bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực. Tuy bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19, song đối ngoại Đảng đã nỗ lực triển khai nhiều biện pháp linh hoạt, đặc biệt tổ chức nhiều cuộc hội đàm, điện đàm trực tuyến và trao đổi thư, điện, góp phần duy trì đà hợp tác.
Thứ sáu, công tác đối ngoại nhân dân được triển khai chủ động, tích cực, hiệu quả, thích ứng nhanh với bối cảnh tình hình thực tế, tiếp tục củng cố, tăng cường quan hệ đoàn kết, hữu nghị, hợp tác với nhân dân các nước, bạn bè và đối tác quốc tế.
2. Một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm công tác năm 2021
(1) Triển khai tích cực, hiệu quả đường lối đối ngoại của Đại hội XIII. Kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ; ngăn ngừa và ứng phó hiệu quả trước các thách thức do những biến động của môi trường quốc tế gây ra.
(2) Xử lý khôn khéo, hài hoà quan hệ với các nước lớn, đặc biệt là với Mỹ và Trung Quốc. Tích cực đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương, phát huy vai trò, trách nhiệm và giữ thế cân bằng tại các thể chế quốc tế và khu vực. Tiếp tục đảm nhiệm tốt vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc.
(3) Tiếp tục thúc đẩy, phối hợp với các nước, tạo cục diện thuận lợi trên vấn đề Biển Đông; nâng cao cảnh giác, chủ động có các phương án đối phó với các khả năng diễn biến của tình hình Biển Đông trong thời gian tới.
(4) Chủ động khai thác xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu về cả quy mô và chất lượng. Nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư nước ngoài có trọng tâm, trọng điểm, có chọn lọc, ưu tiên các dự án có hàm lượng công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ cao, quản trị hiện đại, thân thiện với môi trường, phục vụ cho chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam.
Để lan tỏa những thành tựu nổi bật đạt được trong công tác đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta năm 2020, công tác tuyên truyền cần chú trọng một số nội dung sau:
Một là, tuyên truyền những thành tựu nổi bật trong công tác đối ngoại Việt Nam năm 2020, trong đó đặc biệt nhấn mạnh, mặc dù bị ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 nhưng các hoạt động đối ngoại của Việt Nam năm 2020 vẫn được triển khai ở cả bình diện đối ngoại song phương lẫn đối ngoại đa phương; tiếp tục khẳng định vị thế quan trọng của Việt Nam đối với khu vực và thế giới.
Hai là, tuyên truyền nhấn mạnh việc Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc vai trò Chủ tịch ASEAN 2020, Chủ tịch AIPA 41, Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc, trong đó chú trọng tuyên truyền các dấu ấn nổi bật thông qua các hoạt động do Việt Nam đăng cai, chủ trì tổ chức và bài học kinh nghiệm.
Ba là, tuyên truyền việc Việt Nam tham gia ký kết thành công các hiệp định thương mại tự do và tiếp tục sẽ có các hiệp định thương mại tự do được phê chuẩn. Vì vậy, chúng ta cần tận dụng được các cơ hội của các hiệp định thương mại tự do mang lại để phát triển kinh tế đất nước.
Bốn là, tuyên truyền các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của công tác đối ngoại Việt Nam năm 2021, trong đó nhấn mạnh nhiệm vụ tiếp tục duy trì được môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ vững chắc toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Một số nét chính về tình hình an ninh-chính trị thế giới năm 2020; dự báo năm 2021
Thứ nhất, đại dịch Covid-19 gây ra hệ quả hết sức nặng nề về kinh tế, chính trị, xã hội trên quy mô toàn cầu. Lần đầu tiên các nước trên thế giới phải thực hiện các biện pháp ứng phó chưa từng có trong lịch sử, kéo theo các hệ lụy nặng nề lâu dài về mặt xã hội, làm sâu sắc hơn và trầm trọng hóa các bất bình đẳng xã hội, làm gia tăng các bất ổn về chính trị, an ninh và phát triển bền vững tại nhiều nước.
Thứ hai, toàn cầu hóa đứng trước những rào cản, đặc biệt là sự gia tăng của chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa đơn phương, bảo hộ, cạnh tranh nước lớn, các vấn đề về môi trường, biến đổi khí hậu, dịch bệnh, khủng bố, di cư, tội phạm xuyên quốc gia. Các thể chế đa phương quản trị toàn cầu, nhất là WTO, WHO, UNESCO, Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc suy giảm vai trò, ảnh hưởng. Trong bối cảnh đó, các nước lớn có những động thái điều chỉnh chính sách nhất định. Đáng chú ý, Mỹ thực hiện chủ trương “Nước Mỹ trên hết”, xem xét lại nhiều thỏa thuận thương mại song phương và đa phương, hỗ trợ và khuyến khích các doanh nghiệp trở về đầu tư, sản xuất trong nước; Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc…; nhiều nước tỏ ra thận trọng hơn trong tham gia các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương.
Thứ ba, trong quan hệ giữa các nước lớn, mặt cạnh tranh, kiềm chế chiến lược ngày càng quyết liệt, phức tạp. Năm 2020, Cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung được đẩy lên một mức độ cao mới với tính chất của một cuộc “Tranh giành ngôi vị”; đối đầu gia tăng mạnh và toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, từ kinh tế, chính trị, quân sự, khoa học-công nghệ, tiền tệ đến ý thức hệ; quan hệ rơi xuống mức thấp nhất kể từ sau chiến tranh Lạnh. Quan hệ Mỹ-Nga chưa có dấu hiệu cải thiện; Mỹ tiếp tục xác định Nga là mối đe dọa an ninh hàng đầu, mâu thuẫn sâu sắc hơn trong kiểm soát vũ khí chiến lược. Quan hệ Trung-Nga tiếp tục thắt chặt trong bối cảnh cùng phải đối phó với sự gia tăng kiềm chế chiến lược từ Mỹ, song tính bền vững không cao do khác biệt về lợi ích chiến lược căn bản. Quan hệ Trung Quốc-Nhật Bản tuy có động thái cải thiện nhằm tranh thủ lẫn nhau, nhất là về kinh tế, song bao trùm vẫn là trạng thái căng thẳng và nghi ngại ý đồ chiến lược…
Thứ tư, các điểm nóng vẫn “Tăng nhiệt”: Mâu thuẫn, tranh chấp chủ quyền phức tạp ở Biển Hoa Đông giữa Trung Quốc với Nhật Bản và ở Biển Đông giữa Trung Quốc với một số nước ASEAN đe dọa an ninh, hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực. Xung đột biên giới Trung-Ấn, xung đột Nagorny-Karabakh ảnh hưởng lớn tới quan hệ giữa các nước. Tình hình Trung Đông năm 2020 diễn ra đầy kịch tính khi Mỹ phối hợp với Israel tiến hành các hoạt động quân sự ngăn chặn tiềm năng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran…
Thứ năm, khu vực châu Á-Thái Bình Dương tiếp tục là trọng tâm cạnh tranh chiến lược của các nước lớn, chứng kiến sự can dự ngày càng sâu, mở rộng trên nhiều vấn đề. Đông Nam Á ngày càng trở thành địa bàn trọng điểm tranh chấp, can dự chiến lược và tập hợp lực lượng. ASEAN được các nước lớn coi trọng, tăng cường liên kết nội khối, cơ bản phát huy được vai trò song cũng đang đứng trước những thách thức lớn trong việc đảm bảo vai trò trung tâm và sự đoàn kết, đồng thuận do sự lôi kéo, chia rẽ, can dự của các nước lớn cũng như việc triển khai các sáng kiến, chiến lược của các nước lớn.
Trên cơ sở tình hình chính trị-an ninh thế giới năm 2020, các chuyên gia dự báo, tình hình an ninh-chính trị thế giới năm 2021 có những nét chính sau:
(1) Đại dịch Covid-19 và suy thoái kinh tế toàn cầu vẫn tiếp diễn, mặc dù một số nước đã sản xuất vaccine và đưa vào tiêm chủng rộng rãi trong năm 2021, nhưng công suất chỉ đáp ứng một phần nhu cầu thế giới. Hơn nữa, sự xuất hiện những biến thể mới của virus SARS-CoV-2 sẽ gây thêm khó khăn cho công tác phòng, chống đại dịch.
(2) Chính sách đối ngoại của Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ đến an ninh-chính trị thế giới. Thông điệp của ông Joe Biden là đưa nước Mỹ “Trở lại”, “Sẵn sàng lãnh đạo thế giới”, điều này, về lý thuyết đánh dấu chấm hết chính sách “Nước Mỹ trên hết” của ông D.Trump. Tuy nhiên, tân Tổng thống Joe Biden phải vượt qua sự chia rẽ sâu sắc trong xã hội Mỹ, đại dịch, suy thoái kinh tế…
(3) Quan hệ giữa Mỹ với Trung Quốc, Nga vẫn căng thẳng. Hai đảng Dân chủ, Cộng hòa và Tổng thống Joe Biden đều xác định Trung Quốc và Nga là đối thủ, thách thức hàng đầu của Mỹ. Tùy lĩnh vực, địa bàn, thời điểm mà đối tượng này hay đối tượng kia nổi lên. Mỹ vẫn sẽ thực thi chính sách cứng rắn với Trung Quốc và Nga.
(4) Trung Đông-Bắc Phi vẫn là “Điểm nóng” trong năm 2021. Khu vực này năm 2021 vẫn sẽ bị ảnh hưởng bởi những “Di sản của năm 2020”, bao gồm: Đại dịch Covid-19 đang tiếp diễn, cuộc khủng hoảng kinh tế chưa có dấu hiệu chững lại, xung đột địa chính trị có khả năng bùng nổ thành các cuộc chiến tranh thực sự.
(5) Nhu cầu và động lực mới của liên kết đa phương là niềm hy vọng đem lại hòa bình, an ninh, ổn định thế giới trong năm 2021. Đại dịch Covid-19, cùng căng thẳng, đối đầu giữa Mỹ với Trung Quốc, Nga và các thách thức an ninh toàn cầu khác đẩy nhiều nước sát lại gần nhau.
