Từ chuyển đổi số giáo dục đến phong trào “Bình dân học vụ số”: Tiên phong vì một xã hội học tập toàn dân

Đại biểu và các bạn trẻ tham gia học tập, triển khai phong trào “Bình dân học vụ số” tại TP Cần Thơ. Ảnh: PV.

Kết quả chuyển đổi số ngành Giáo dục Cần Thơ – Nền tảng để khởi phát phong trào “Bình dân học vụ số”

Là trung tâm vùng ĐBSCL, Cần Thơ đã có những bước đi vững chắc trong chuyển đổi số giáo dục, từ đó hình thành nền móng cho phong trào “Bình dân học vụ số”. Thành phố hiện có 100% trường học sử dụng sổ điểm điện tử và phần mềm quản lý giáo dục; hơn 94% cơ sở giáo dục ứng dụng học liệu số, dạy học trực tuyến; hơn 80% giáo viên được tập huấn giảng dạy bằng công nghệ. Các trường như: THPT Châu Văn Liêm triển khai ứng dụng Microsoft Teams trong quản lý và dạy học; THPT Nguyễn Việt Hồng ứng dụng phần mềm nhận diện gương mặt để điểm danh học sinh – những mô hình tiêu biểu trong chuyển đổi số ngành giáo dục.

Không chỉ trong trường học, các lớp học kỹ năng số cộng đồng đang lan tỏa mạnh mẽ. Tại phường, xã, nhiều lớp dạy người dân sử dụng smartphone, khai thác thông tin y tế, giáo dục, hành chính công, ngân hàng số, định danh điện tử qua ứng dụng VNeID. Việc sử dụng điện thoại để đăng ký tiêm chủng, làm thủ tục hành chính, nộp hồ sơ trực tuyến… đang trở thành “kỹ năng sống” thiết yếu. Các trung tâm học tập cộng đồng phát huy hiệu quả khi hướng dẫn người dân truy cập Internet an toàn, dùng dịch vụ công, thương mại điện tử và thanh toán số. Nhiều mô hình “Lớp học cộng đồng”, “Tổ công nghệ số cộng đồng”, “Thư viện số phường – xã” đã được hình thành, hỗ trợ người dân – đặc biệt người lớn tuổi, phụ nữ, người lao động – học kỹ năng số, khai thác dịch vụ công trực tuyến, tiếp cận thương mại điện tử và tự bảo vệ mình trên không gian mạng. Đây chính là bước chuyển từ giáo dục học đường sang giáo dục xã hội hóa toàn diện.Từ những kết quả thực tiễn đó, Cần Thơ đã tích lũy được nền tảng vững chắc để chuyển từ “giáo dục số” sang “học tập số toàn dân” một cách chủ động.

Vai trò các cấp trong thực hiện “Bình dân học vụ số”

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”, phong trào “Bình dân học vụ” do Người phát động năm 1945 chính là một trong những chiến lược lớn đầu tiên về nâng cao dân trí, góp phần tạo nền móng cho nền độc lập dân tộc và nhà nước cách mạng non trẻ. Ngày nay, trong thời đại trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số toàn diện, Đảng ta xác định: Con người là trung tâm, là mục tiêu và là động lực của sự phát triển. Từ Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đến Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, Đảng ta đều khẳng định đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, vừa cấp bách vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội và hướng đến mục tiêu xây dựng xã hội học tập, trong đó người dân làm chủ tri thức số và công nghệ. Đó cũng chính là tầm nhìn được cụ thể hóa qua phong trào “Bình dân học vụ số” ngày nay – vừa mang tính kế thừa truyền thống, vừa thể hiện bản lĩnh cách mạng trong đổi mới tư duy giáo dục.

Sinh thời, Bác Hồ đã dạy “Học thì phải học suốt đời”, “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ”, “Học để phụng sự Đoàn thể, giai cấp và Nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”^[1]. Hiểu được tầm quan trọng của việc học tập, nhất là từ khi Phong trào “Bình dân học vụ số” được phát động trong toàn quốc. Nhằm chuyển hóa nhận thức thành hành động và trở thành phong trào sâu rộng. Ngày 14/4/2025, Ban Chỉ đạo thành phố về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã ban hành Kế hoạch số 01-KH/BCĐ triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số” trên địa bàn thành phố. Kế hoạch xác định rõ: Người dân là trung tâm, chủ thể và động lực chính của quá trình chuyển đổi số. Không ai bị bỏ lại phía sau – kể cả người cao tuổi, người nghèo, người dân vùng sâu, vùng xa. Mỗi cán bộ, đảng viên là người tiên phong trong học tập, hướng dẫn kỹ năng số cho cộng đồng. Đồng thời, Ban Chỉ đạo thành phố yêu cầu triển khai nhanh, đồng bộ, có hệ thống, bảo đảm mỗi tổ dân phố, mỗi ấp, khu vực đều có tổ công nghệ số cộng đồng, lớp học số và mạng lưới “đại sứ số”.

Từ sự chỉ đạo của Ban Chỉ đạo thành phố, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy tiếp tục cụ thể hóa bằng Hướng dẫn số 08-HD/BTGDVTU, xác định tám nhóm nội dung tuyên truyền trọng tâm, gắn kết chặt chẽ với các nghị quyết, chương trình lớn về chuyển đổi số, giáo dục thông minh, học tập suốt đời. Phong trào “Bình dân học vụ số” được triển khai không đơn thuần là nhiệm vụ ngành giáo dục hay công nghệ, mà trở thành nhiệm vụ chính trị, là hành trình trang bị tư duy số cho người dân, tạo động lực thúc đẩy kinh tế số, chính quyền số và xã hội số phát triển bền vững toàn diện của thành phố. Mỗi cán bộ, đảng viên là hạt nhân lan tỏa, mỗi tổ chức chính trị – xã hội là cầu nối và mỗi người dân là chủ thể học tập. Điều này cho thấy sự lãnh đạo bài bản, nhất quán và quyết liệt của cấp ủy trong quá trình chuyển đổi số gắn với phát triển con người. Từ định hướng chiến lược đó, các mô hình học tập thông minh và công nghệ số được triển khai sâu rộng với tinh thần lấy dân làm trung tâm, làm chủ và thụ hưởng.

Giải pháp triển khai đồng bộ, linh hoạt, phát huy sức mạnh toàn dân – Gắn công nghệ với từng người dân

Để phong trào “Bình dân học vụ số” thực sự trở thành giải pháp mang tính đột phá trong xây dựng xã hội học tập và nền tảng dân trí số, cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp chiến lược sau:

Tiếp tục nâng cao nhận thức toàn hệ thống chính trị về vai trò của dân trí số và xã hội học tập trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Đẩy mạnh thể chế hóa phong trào “Bình dân học vụ số” gắn với triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 02-NQ/TU ngày 04/8/2021 của Thành ủy về “Chuyển đổi số thành phố Cần Thơ đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030”, Đề án số 09-ĐA/TU ngày 29/12/2021 của Thành ủy về “Giáo dục thông minh và học tập suốt đời, trọng tâm là học ngoại ngữ giai đoạn 2021 - 2030”, Chương trình số 83-CTr/TU ngày 24/02/2025 của Ban Thường vụ Thành ủy về “Thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.

Phong trào “Bình dân học vụ số” tại Cần Thơ phải được tổ chức một cách đồng bộ và linh hoạt, lấy hiệu quả làm thước đo thực chất. Đặc biệt, với phương châm “không ai bị bỏ lại phía sau” và “người dân, doanh nghiệp là trung tâm, mục tiêu, động lực của chuyển đổi số”, thực hiện tích hợp kỹ năng số sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) cho học sinh, sinh viên trong chương trình giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học. Bên cạnh đó, hằng năm vào ngày 10/10 triển khai “Ngày toàn dân học tập số”, với các hoạt động trực tuyến, trải nghiệm nền tảng số, lớp học số cộng đồng mở đại trà cho mọi đối tượng. Từ nội dung cơ bản đến nâng cao, mọi tài liệu đều được thiết kế ngắn gọn, sinh động, dễ tiếp cận, phù hợp với mọi lứa tuổi, từ học sinh, công nhân đến người cao tuổi, phụ nữ nội trợ.

Song song đó, các mô hình như “Chợ số - Nông thôn số”, “Gia đình số - Công dân số”, “Đại sứ số”, “Mỗi công dân - Một danh tính số” được triển khai linh hoạt ở cơ sở, phát huy phương châm “đi từng ngõ, gõ từng nhà, hướng dẫn từng người”. Các “Tổ công nghệ số cộng đồng” phối hợp chặt chẽ với lực lượng Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Công an… để đến tận nhà hướng dẫn người dân kích hoạt tài khoản định danh điện tử, nộp hồ sơ trực tuyến, truy cập dịch vụ hành chính công hoặc sử dụng ngân hàng số. Một số hộ gia đình đã mở các cửa hàng online trên mạng xã hội, mang sản phẩm đặc sản như trái cây, bánh dân gian, nông sản sạch vươn xa hơn ra thị trường. Bằng cách gắn công nghệ với đời sống thường ngày, phong trào không chỉ phổ cập tri thức, mà còn thắp lên niềm tin rằng: ai cũng có thể học và làm chủ công nghệ.

Với phương châm “Tuyên truyền đi trước một bước”, Cần Thơ triển khai hệ thống truyền thông đa tầng, liên kết chặt chẽ từ cấp thành phố đến khu dân cư. Các chuyên trang, chuyên mục về “Bình dân học vụ số” trên Báo Cần Thơ, Đài Phát thanh - Truyền hình thành phố, trang thông tin điện tử các sở, ban, ngành, quận, huyện... đã phản ánh kịp thời, lan tỏa hình ảnh đẹp về phong trào. Đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, tổ công nghệ số cơ sở thường xuyên hướng dẫn trực tiếp, truyền cảm hứng từ những câu chuyện thật, người thật, việc thật.

Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền phản bác các luận điệu sai trái cũng được đẩy mạnh. Các lực lượng nắm chắc không gian mạng, chủ động đấu tranh với các nội dung xuyên tạc về chuyển đổi số, tránh để người dân bị lợi dụng tâm lý sợ công nghệ, chậm thích ứng hoặc mất niềm tin. Chính nhờ hệ thống tuyên truyền đa chiều, phong trào “Bình dân học vụ số” dần trở thành “một nhịp sống mới” trong cộng đồng, thay đổi cách nghĩ – cách học – cách sống của người dân thành phố.

Kỳ Nam

---------------------

Tài liệu tham khảo

1. Hồ Chí Minh - Toàn tập, tập 6, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội 2011, tr. 208.

2. Kế hoạch số 01-KH/BCĐ ngày 21/3/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số”.

3. Kế hoạch số 01-KH/BCĐ ngày 14/4/2025 của Ban Chỉ đạo thành phố về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về Kế hoạch triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số” trên địa bàn thành phố Cần Thơ.

4. Hướng dẫn số 08-HD/BTGDVTU ngày 07/5/2025 của Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Cần Thơ về tuyên truyền Phong trào “Bình dân học vụ số”.

5. Báo cáo số 1545/BC-SGDĐT, ngày 21/4/2025 của Sở Giáo dục và Đào tạo TP. Cần Thơ về tình hình triển khai học bạ số, chuyển đổi số trong tổ chức, quản lý, xây dựng danh mục học liệu số và quy định khai thác, sử dụng học liệu số trong dạy học.