76 năm Ngày Bác Hồ ra Lời kêu gọi Thi đua ái quốc: Thi đua phải là vì yêu nước

Sau chiến thắng Việt Bắc - Thu Đông năm 1947, trước vận mệnh đất nước đang ở tình thế “Ngàn cân treo sợi tóc” vì thù trong, giặc ngoài, nạn đói, nạn dốt hoành hành khắp nơi, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận thức rõ việc động viên sức mạnh của toàn thể dân tộc Việt Nam là điều rất cần thiết để thực hiện nhiệm vụ cấp bách của cách mạng. Theo sáng kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 27/3/1948, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị đẩy mạnh phong trào thi đua ái quốc để động viên mọi lực lượng tham gia kháng chiến và kiến quốc. Để triển khai một cách sâu rộng Chỉ thị của Trung ương Đảng về phong trào thi đua ái quốc và chuẩn bị Ngày Toàn quốc kháng chiến, ngày 11/6/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi Thi đua ái quốc, chính thức phát động cuộc vận động thi đua ái quốc. Lời kêu gọi, hiệu triệu của Hồ Chủ tịch đã thôi thúc hàng triệu triệu người dân Việt Nam yêu nước không ngại hy sinh, gian khổ, hăng hái thi đua lao động sản xuất, tham gia kháng chiến, bảo vệ Tổ quốc.

Lời kêu gọi thi đua ái quốc, với ngôn từ dễ hiểu và súc tích, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra những vấn đề cần tổ chức triển khai thực hiện một phong trào thi đua yêu nước từ mục đích, yêu cầu, nội dung, cách làm, lực lượng đến kết quả. Mục đích thi đua ái quốc là: “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”. Người yêu cầu mọi người dân Việt Nam cả sĩ, nông, công, thương, binh phải “Làm cho mau. Làm cho tốt. Làm cho nhiều”. Yêu cầu đó không chỉ đặt ra về mặt số lượng, chất lượng mà còn xác định cả yêu cầu về thời gian thực hiện. Để đạt được mục đích của thi đua ái quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra cách làm là “dựa vào lực lượng của dân, tinh thần của dân và phải đem lại hạnh phúc cho dân”. Người kêu gọi “Mỗi người dân Việt Nam, bất kỳ già, trẻ, trai, gái; bất kỳ giàu, nghèo, lớn, nhỏ đều cần trở nên một chiến sỹ đấu tranh trên một mặt trận: Quân sự, kinh tế, chính trị, văn hóa… ai cũng thi đua, ai cũng tham gia kháng chiến và kiến quốc”, lực lượng thi đua ái quốc được Bác chỉ rõ là toàn thể người dân Việt Nam, đồng thời nhiệm vụ “kháng chiến” và “kiến quốc” được thực hiện gắn bó chặt chẽ với nhau, vừa thực hiện mục tiêu đấu tranh giải phóng dân tộc, vừa thực hiện mục tiêu xây dựng chế độ xã hội mới trên tất cả các mặt kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nêu rõ kết quả mà phong trào thi đua sẽ đạt được đó là: “Toàn dân đủ ăn đủ mặc, toàn dân biết đọc, biết viết, toàn bộ đội đầy đủ lương thực, khí giới, để diệt ngoại xâm, toàn quốc sẽ thống nhất độc lập hoàn toàn”. Để đạt được kết quả đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ công việc mà mỗi đối tượng cụ thể phải làm: “Các cụ phụ lão thi đua đốc thúc con cháu hăng hái tham gia công việc, các cháu nhi đồng thi đua học hành và giúp việc người lớn, đồng bào phú hào thi đua mở mang doanh nghiệp, đồng bào công nông thi đua sản xuất, đồng bào trí thức và chuyên môn thi đua sáng tác và phát minh, nhân viên chính phủ thi đua tận tụy làm việc, phụng sự nhân dân, bộ đội và dân quân thi đua giết cho nhiều giặc, đoạt cho nhiều súng”. Bên cạnh đó, Người còn khẳng định phong trào “Thi đua ái quốc sẽ ăn sâu, lan rộng khắp về mọi mặt và mọi tầng lớp nhân dân, và sẽ giúp chúng ta dẹp tan mọi nỗi khó khăn và mọi âm mưu của địch để đi đến thắng lợi cuối cùng”. Chính niềm tin của Người là sức mạnh để động viên, cổ vũ, khích lệ toàn dân, toàn quân ta hăng hái thi đua yêu nước.

Lời kêu gọi thi đua ái quốc

Sau khi ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc, trong một phiên họp Hội đồng Chính phủ vào tháng 10/1948, Người đã nói: "...Trong cuộc vận động thi đua phải tránh xu hướng "bàn giấy", "công chức hoá", cần phải có sự phối hợp thống nhất trong chương trình thi đua thì thi đua mới có kết quả". Những ngày đón Tết, vui xuân, Người vẫn không quên nhắc nhở mọi người, mọi ngành, mọi cấp phải ra sức thi đua với nhau, bởi "Người người thi đua, Ngành ngành thi đua, Ngày ngày thi đua" thì "Ta nhất định thắng, địch nhất định thua". Người khẳng định: "Thi đua là phải toàn dân, toàn diện. Trong cái việc thi đua ái quốc, cần phải nêu rõ tinh thần cần, kiệm, liêm, chính...".

Thực hiện lời kêu gọi của Bác Hồ, các phong trào thi đua yêu nước đã phát triển rộng khắp cả nước, thu hút đồng bào và chiến sĩ cả nước hăng say lao động sản xuất, thực hành tiết kiệm chống giặc đói; thi đua học tập xóa nạn mù chữ, chống giặc dốt và dũng cảm kiên cường trong chiến đấu diệt giặc ngoại xâm, thực sự là động lực to lớn, góp phần vào thắng lợi của hai cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, cũng như thành công trong công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổ chức phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước mang lại hiệu quả thiết thực như: Phong trào: “Tuần lễ vàng”, “Bình dân học vụ”, vận động “Đời sống mới”, “Thi đua tiết kiệm, tránh xa xỉ, phí phạm, để dành lương thực cho bộ đội hoặc cho những lúc túng thiếu” (1/3/1950), thi đua với tinh thần “ruộng đất là chiến trường, cuốc cày là vũ khí, nhà nông là chiến sĩ, hậu phương thi đua với tiền phương” (2/1951), “thi đua đóng thuế nông nghiệp” (3/1953), ... Các phong trào thi đua yêu nước thời kỳ này đã thu hút được sự tham gia hưởng ứng của mọi người, mọi nhà, mọi ngành, mọi lứa tuổi, góp phần không nhỏ vào thắng lợi chung của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh giải phóng miền Nam (1954-1975), Thực hiện Nghị quyết ngày 26/1/1961 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước”, và nhất là từ khi miền Bắc thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, hàng loạt cuộc phát động hưởng ứng thi đua của các ngành, các giới đã được tổ chức, điển hình là các phong trào: “Sóng Duyên hải”, “Gió Đại Phong”, “Cờ Ba nhất”, “Trống Bắc Lý”, “Thanh niên ba sẵn sàng”, “Phụ nữ ba đảm đang”, “Mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt”, “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”... Các phong trào thi đua đã tạo nên động lực to lớn, góp phần làm nên Đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Bước vào thời kỳ đổi mới đất nước năm 1986, Đảng ta tiếp tục vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc, phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước, hướng vào các nhiệm vụ của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đặc biệt là từ sau Đại hội toàn quốc lần thứ VIII của Đảng, được soi sáng bởi tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng đã đề ra khẩu hiệu thi đua: “Tất cả vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Nhiều phong trào được phát động và thực hiện có hiệu quả như: “Xóa đói, giảm nghèo”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Lao động giỏi, lao động sáng tạo”, “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”, “Thi đua quyết thắng”, “Vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, “Nông dân thi đua sản xuất kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau làm giàu và giảm nghèo bền vững”, “5 xung kích, 4 đồng hành”, “Trung thành, sáng tạo, tận tụy, gương mẫu”, “Thi đua dạy tốt, học tốt”, “5 không, 3 sạch”,  “Vì Trường Sa thân yêu”, Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, phong trào “Cựu chiến binh gương mẫu”, “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, “Doanh nghiệp Việt Nam hội nhập và phát triển”, “Cả nước chung tay vì người nghèo - không để ai bị bỏ lại phía sau”…

Thực hiện theo tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc, đến nay phong trào thi đua yêu nước đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Phong trào thi đua đã ngày càng đi vào thực chất, bám sát nhiệm vụ chính trị của Đảng và của các ban, bộ, ngành, địa phương. Nhìn chung, việc tổ chức phát động thi đua với hình thức phong phú, chủ đề rõ ràng, tiêu chí cụ thể, nội dung thiết thực, triển khai có hiệu quả. Phong trào thi đua đã chú trọng vào việc xây dựng các mô hình mới, nhân tố mới và thực hiện đồng bộ tốt cả bốn khâu: Phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân rộng điển hình tiên tiến. Qua các phong trào thi đua đã xuất hiện nhiều tấm gương tiêu biểu, điển hình của tập thể, cá nhân trong lao động, sản xuất, chiến đấu, học tập... Kết quả đạt được từ các phong trào thi đua yêu nước là minh chứng thuyết phục cho việc Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã vận dụng, phát triển sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua ái quốc trong thời kỳ mới. Đồng thời, cũng minh chứng cho sức sống vững bền, giá trị lan tỏa của Lời kêu gọi thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thực tiễn. Để tiếp tục phát huy ý nghĩa, giá trị của Lời kêu gọi thi đua ái quốc và sức mạnh của các phong trào thi đua yêu nước, tạo khí thế thi đua sôi nổi, rộng khắp trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, ngày 4/3/2008, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 258/QĐ-TTg về việc lấy ngày 11 tháng 6 hàng năm là Ngày truyền thống thi đua yêu nước.  

Ra đời cách đây 76 năm, nhưng “Lời kêu gọi thi đua ái quốc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn mang tính thời sự sâu sắc, vẹn nguyên những giá trị lý luận và thực tiễn đối với phong trào thi đua yêu nước hiện nay. Đặc biệt trong công cuộc đổi mới và phát triển trong xu thế hội nhập hiện nay, lời kêu gọi thi đua yêu nước của Bác vẫn luôn là nền tảng, là động lực lôi cuốn đông đảo mọi tầng lớp nhân dân, mọi thành phần kinh tế, các tổ chức đoàn thể, ban ngành trong xã hội hưởng ứng tham gia. Những chỉ dẫn của Người về mục đích, lực lượng, cách làm trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc vẫn tiếp tục soi đường cho dân tộc Việt Nam trên hành trình xây dựng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.