Khi ẩm thực mang sứ mệnh “Đại sứ du lịch”

Hà Giang là nơi sinh sống của cộng đồng 19 dân tộc, giàu tiềm năng và tài nguyên văn hóa truyền thống, được thiên nhiên ưu đãi nhiều sản vật đặc sản, đồng bào các dân tộc có tinh thần và khả năng sáng tạo trong chế biến ẩm thực, cùng với những hương liệu nổi tiếng riêng có của vùng núi phía Bắc như: Mắc khén, hạt dổi, Hoa hồi, Thảo quả, mật ong... tạo nên nhiều món ngon khó cưỡng mang phong vị núi rừng.

Nếu du khách đến Hà Giang vào mùa Đông, tham gia phiên chợ vùng cao, không thể không thưởng thức chén rượu ngô men lá bên chảo thắng cố đậm tình thân. Đây là món ẩm thực đặc trưng của người Mông, được nấu từ thịt ngựa với hương vị vô cùng đặc trưng. Trước đây, thắng cố được sử dụng trong các dịp lễ, Tết quan trọng của bản, làng, gia đình, ngày nay, khi nhu cầu khách du lịch tăng lên, thắng cố được các cơ sở dịch vụ chế biến với nhiều loại nguyên liệu khác nhau nhưng vẫn giữ được hương vị đặc trưng truyền thống.

Phở ngô được tráng thủ công của Khu nghỉ dưỡng H’Mong Village trở thành món ăn ngon nức tiếng của Hà Giang.

Trên vùng Cao nguyên đá rộng lớn, giữa những dãy núi đá tai mèo sắc nhọn, những nương ngô qua bàn tay chăm sóc cần cù, chịu khó của người dân đã vươn lên xanh tốt, cho hạt bắp mẩy đều. Đây là lương thực chính của người dân vùng cao phía Bắc. Trải qua quá trình sinh tồn và phát triển, người phụ nữ Mông đã tạo ra một món ăn truyền thống nổi tiếng từ bột ngô là mèn mén. Để có món mèn mén thơm ngon, dẻo, đậm đà, phải trải qua rất nhiều công đoạn chế biến đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm lâu năm. Ngày nay, mèn mén từ chỗ là món ăn hàng ngày của người dân đã được đưa lên bàn tiệc đãi khách, mang trong mình giá trị về văn hóa, cuộc sống và sự sáng tạo của người Mông.

Cũng từ nguyên liệu đặc trưng là ngô, với mong muốn tạo ra một sản phẩm ẩm thực độc đáo mang phong vị núi rừng Hà Giang, đồng thời tiêu thụ ngô cho bà con vùng cao, anh Lại Quốc Tĩnh, Chủ tịch HĐQT Khu nghỉ dưỡng H’Mong Village xã Đông Hà (Quản Bạ) cùng các cộng sự đã nghiên cứu, chế biến, sáng tạo nên món phở ngô ngon nức tiếng. Phở ngô là sự kết hợp giữa ẩm thực đặc trưng của người dân tộc Mông và nước dùng phở, một món ăn được gọi là quốc hồn, quốc túy của Việt Nam. Bánh phở ngô được tráng tay thủ công và đòi hỏi kỹ thuật rất khó để bánh phở đảm bảo độ dai, ngon, không bị nát, khi chín chuyển sang màu vàng đậm, hấp dẫn. Phở ngô ăn cùng thịt bò, là loại bò vàng Hà Giang đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý; nước dùng phở được ninh từ xương bò và một số loại củ, quả của vùng Cao nguyên đá, tạo vị thanh, ngọt, thơm. Năm 2022, nhóm đầu bếp của H’Mong Vilage mang phở ngô tham gia Cuộc thi “Đi tìm người nấu phở ngon” do Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam tổ chức và được trao giải Hoa hồi Vàng; phở ngô cũng lọt vào danh sách 121 món ẩm thực tiêu biểu Việt Nam năm 2022 với các tiêu chí được xét chọn gồm: Có giá trị văn hóa, lịch sử; giá trị đặc trưng về chất lượng, công nghệ sản xuất, chế biến, bảo quản và lưu thông; có giá trị kinh tế, có khả năng phát triển trong cộng đồng. Tham gia các sự kiện văn hóa ẩm thực toàn quốc, gian hàng phở ngô Hà Giang luôn thu hút nhiều thực khách đến thưởng thức.

Các món ăn mang đậm văn hóa của đồng bào dân tộc Tày Hà Giang.

Đối với các loại đồ uống, chè Shan tuyết cổ thụ là sự lựa chọn hàng đầu khi đến Hà Giang. Ẩn mình trên những dãy núi cao quanh năm mây mù che phủ, phân bố tại nhiều địa phương trong tỉnh, những cây chè Shan tuyết cổ thụ có tuổi hàng trăm năm đã dâng cho đời những loại trà thơm ngon nức tiếng. Cây chè lấy dinh dưỡng từ nguồn nước đại ngàn, đẫm sương đêm và ướp với mây, với hương gió ngàn, chắt lọc tinh túy của đất trời  lắng đọng trong từng búp chè phủ đầy lông tuyết. Hương vị chè Shan tuyết sao suốt Hà Giang có mùi hương của khói bếp, mang phong vị mộc mạc, gần gũi nhưng lại sánh đậm, thơm ngon và cuốn hút vô cùng. Chè Shan tuyết là cây trồng chủ lực của tỉnh, hiện đã vươn ra nhiều thị trường khó tính trong và ngoài nước với thị phần ở hơn 20 quốc gia trên thế giới.

Không thể phủ nhận sự đa dạng, hấp dẫn, độc đáo trong văn hóa ẩm thực của đồng bào các dân tộc Hà Giang, nhưng phải đi thật lâu, trải nghiệm thật nhiều, thưởng thức tận cùng của sản vật mới có thể thẩm hết được giá trị và tinh hoa kết tinh trong từng món ăn nhỏ. Những năm gần đây, khi du lịch dần trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, ẩm thực địa phương từ món ăn bình dị, mộc mạc, mang đậm văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số đã mang thêm sứ mệnh mới, trở thành “đại sứ du lịch”, qua ẩm thực để giới thiệu về mảnh đất, con người, văn hóa Hà Giang đến với bạn bè trong nước và quốc tế. Hiện nay, Hà Giang có 4 món ăn gồm: Mèn mén, cháo Ấu tẩu, Thắng cố và thịt lợn cắp nách lọt Top 100 món ăn đặc sản Việt Nam; 4 đặc sản, gồm: Mật ong Bạc hà, chè Shan tuyết, bánh Tam giác mạch và Hồng không hạt Quản Bạ lọt Top 100 đặc sản quà tặng nổi bật; cá Bỗng, cháo Ấu tẩu, phở ngô lọt vào danh sách 121 món ẩm thực tiêu biểu Việt Nam năm 2022.

Tại buổi tọa đàm “Xây dựng sản phẩm du lịch mới gắn với trải nghiệm tinh hoa ẩm thực Hà Giang” được tổ chức vào tháng 4.2023, các chuyên gia ẩm thực trong nước, nhà quản lý, doanh nghiệp đều nhận định: Sự đa dạng về văn hóa dân tộc, sự ưu đãi của thiên nhiên và sự sáng tạo trong quá trình lao động của người dân đã tạo cho Hà Giang một kho tàng văn hóa ẩm thực phong phú, độc đáo và hấp dẫn. Việc xây dựng sản phẩm du lịch gắn với trải nghiệm tinh hoa ẩm thực sẽ thúc đẩy phát triển du lịch địa phương, tạo ra cơ hội kinh doanh mới cho người dân, góp phần phát triển KT - XH. Tuy nhiên, để phát huy hết tiềm năng du lịch ẩm thực, cần phải tăng cường đầu tư, quảng bá sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ ẩm thực, phát triển các chương trình trải nghiệm ẩm thực hấp dẫn gắn với bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa tộc người.

Cuối tháng 3 này, Lễ hội văn hóa, du lịch, ẩm thực Quốc tế - Hà Giang lần thứ Nhất năm 2024 sẽ được tổ chức tại Hà Giang với nhiều hoạt động hấp dẫn như trưng bày, giới thiệu văn hóa ẩm thực du lịch, tổ chức thi các món ăn tiêu biểu, trải nghiệm, giao lưu văn hóa ẩm thực nhằm tôn vinh, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa ẩm thực của tỉnh, xây dựng và khai thác hiệu quả thương hiệu văn hóa ẩm thực du lịch, xây dựng và định vị thương hiệu du lịch Hà Giang. Đây cũng là cơ hội để Hà Giang quảng bá và giới thiệu văn hóa ẩm thực đặc sắc, tinh túy, chất lượng. Văn hóa ẩm thực là một phần quan trọng, không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của các dân tộc; gìn giữ và phát huy tinh hoa văn hóa ẩm thực sẽ góp phần quan trọng cho phát triển du lịch bền vững.

Bài, ảnh:  BIỆN LUÂN