Lực lượng Công an nhân dân đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

1. Mở đầu

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tạo ra những biến đổi sâu sắc trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã trở thành yếu tố then chốt quyết định sức mạnh và vị thế của mỗi quốc gia. Thực hiện chủ trương của Đảng, trong thời gian qua, các đơn vị thuộc Bộ Công an đã triển khai hiệu quả nhiều nhiệm vụ nghiên cứu, đã đạt được nhiều thành tích trong ứng dụng công nghệ cao. Các hệ thống quản lý dữ liệu dân cư, căn cước công dân và các giải pháp giám sát an ninh thông minh là minh chứng rõ nét cho sự đột phá trong chuyển đổi số… Những kết quả này, không chỉ nâng cao hiệu quả công tác mà còn tạo nền tảng cho việc xây dựng Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số…

2. Nội dung

2.1. Chủ trương của Đảng về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang đặt ra cho các quốc gia nhiệm vụ ứng dụng khoa học công nghệ một cách phổ biến vào các hoạt động của đời sống xã hội. Nhận thức về vai trò của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Đại hội XIII của Đảng chủ trương: “Thúc đẩy phát triển mạnh mẽ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo để tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”⁽¹⁾.

Cụ thể hóa chủ trương của Đại hội XIII, ngày 22 - 12 - 2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là chủ trương mang tính chiến lược để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, thúc đẩy mô hình và phương thức sản xuất kiểu mới, đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.

Nghị quyết 57 đưa ra những quan điểm chỉ đạo xuyên suốt, mang tính định hướng chiến lược, bao gồm: Thứ nhất, phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính. Thứ hai, tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị. Lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể, nguồn lực và động lực chính; các nhà khoa học là nhân tố then chốt. Thứ ba, đột phá về đổi mới tư duy và hoàn thiện thể chế. Thể chế là điều kiện tiên quyết, cần đi trước một bước, xóa bỏ mọi rào cản, tạo lợi thế cạnh tranh quốc gia. Điều này đòi hỏi sự quyết liệt trong cải cách pháp luật, cơ chế, chính sách. Thứ tư, phát triển nhanh và bền vững, từng bước làm chủ về công nghệ, nhất là công nghệ chiến lược. Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại: Phát huy nội lực, đồng thời chủ động, tích cực hội nhập, tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp thu tri thức, công nghệ tiên tiến. Thứ năm, bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội với củng cố quốc phòng, an ninh.

Nghị quyết 57 của Đảng đặt ra mục tiêu đến năm 2030: Việt Nam đạt trình độ tiên tiến ở nhiều lĩnh vực khoa học công nghệ, thuộc nhóm dẫn đầu các nước thu nhập trung bình cao; Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP; thuộc nhóm 50 nước đứng đầu thế giới về năng lực cạnh tranh số và Chính phủ điện tử; hạ tầng số hiện đại, phủ sóng 5G; cơ bản làm chủ công nghệ chiến lược (AI, IoT, Big Data...); quản lý nhà nước trên môi trường số thông suốt; hoàn thành kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia; Việt Nam thuộc nhóm dẫn đầu về an toàn, an ninh mạng. Năm 2045, Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao; khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số phát triển vững chắc; kinh tế số đạt tối thiểu 50% GDP; là trung tâm công nghiệp công nghệ số khu vực; thuộc nhóm 30 nước dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Để hiện thực hóa các mục tiêu đề ra, Nghị quyết 57 xác định 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, cụ thể như sau: (1) Nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; (2) Khẩn trương quyết liệt hoàn thiện thể chế; xóa bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản đang cản trở sự phát triển; đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; (3) Tăng cường đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; (4) Phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học công nghệ, đối mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; (5) Đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động cơ quan trong hệ thống chính trị; nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, hiệu lực quản lý nhà nước nhà nước trên các lĩnh vực, bảo đảm quốc phòng, an ninh; (6) Thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong doanh nghiệp; (7) Tăng cường hợp tác quốc tế trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đối với lực lượng Công an nhân dân, Nghị quyết 57 có ý nghĩa và tầm quan trọng trong xây dựng lực lượng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, đặc biệt chủ động ứng phó hiệu quả với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, các loại tội phạm công nghệ cao, tội phạm mạng và các mối đe dọa an ninh trên không gian mạng.

Các mục tiêu này đặt ra trách nhiệm và cơ hội cho Công an nhân dân trong việc đóng góp vào chỉ số Chính phủ điện tử, bảo đảm an ninh mạng, xây dựng hạ tầng số, đồng thời ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ vào công tác nghiệp vụ.

2.2. Thực trạng phát huy vai trò khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Công an nhân dân

Quán triệt thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về phát huy vai trò của khoa học công nghệ, thực hiện chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong công tác công an, thời gian qua lực lượng Công an nhân dân đã đạt được một số kết quả ban đầu.

Thành tựu nổi bật nhất là việc xây dựng thành công và đưa vào vận hành hiệu quả Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Hệ thống này đã thu thập, chuẩn hóa dữ liệu của công dân, trở thành cơ sở dữ liệu nền tảng quan trọng nhất cho chuyển đổi số quốc gia, đã kết nối, chia sẻ dữ liệu các bộ, ngành, địa phương và nhiều doanh nghiệp lớn, phục vụ hàng tỷ lượt yêu cầu tra cứu, xác thực thông tin.

Việc triển khai cấp thẻ Căn cước công dân gắn chip điện tử là một bước tiến lớn. Hạ tầng số, trung tâm dữ liệu của ngành đang từng bước được đầu tư xây dựng. Công tác số hóa hồ sơ, tài liệu nghiệp vụ cũng đạt được những kết quả ban đầu, hình thành kho dữ liệu điện tử.

Bộ Công an là một trong những đơn vị đi đầu trong việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Tỷ lệ hồ sơ trực tuyến xử lý qua Cổng dịch vụ công Bộ Công an rất cao, xếp thứ 2/21 bộ, ngành. Điều này không chỉ tạo thuận lợi tối đa cho người dân, doanh nghiệp mà còn góp phần tiết kiệm chi phí xã hội đáng kể, ước tính hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm. Mức độ hài lòng của người dân đối với việc giải quyết thủ tục hành chính trong công an nhân dân ngày càng tăng lên rõ rệt.

Bộ Công an đã phát triển ứng dụng định danh và xác thực điện tử (VNeID). Việc cấp và kích hoạt gần 60 triệu tài khoản định danh điện tử VNeID là một thành công lớn. Ứng dụng VNeID đang ngày càng tích hợp nhiều tiện ích thiết thực phục vụ người dân như: thay thế giấy tờ tùy thân, thanh toán điện tử (hóa đơn điện, thuế), thông tin giấy phép lái xe, đăng ký xe, sổ sức khỏe điện tử, cấp phiếu lý lịch tư pháp, và đặc biệt là kênh tố giác tội phạm trực tuyến, ẩn danh, an toàn, được người dân tin dùng và phát huy hiệu quả. Việc triển khai thí điểm các mô hình tiện ích trên VNeID tại một số dịa phương và nhân rộng toàn quốc cho thấy tiềm năng to lớn của ứng dụng này.

Lực lượng Công an nhân dân đã chủ động nghiên cứu, ứng dụng nhiều thành tựu khoa học công nghệ hiện đại vào thực tiễn công tác, chiến đấu. Các công nghệ như sinh trắc học (nhận dạng khuôn mặt, vân tay), trí tuệ nhân tạo (AI) , phân tích dữ liệu lớn (Big Data), blockchain đang được ứng dụng trong công tác quản lý xuất nhập cảnh, quản lý cư trú, phòng chống tội phạm (hình sự, kinh tế, ma túy, môi trường, công nghệ cao), điều tra số, giám định kỹ thuật số, đảm bảo trật tự an toàn giao thông, phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ. Thanh niên Công an nhân dân phát huy vai trò xung kích, sáng tạo, đảm nhận nhiều công trình, phần việc ứng dụng khoa học công nghệ hiệu quả.

Bên cạnh những kết quả lớn đã đạt được, quá trình ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Công an nhân dân vẫn còn những khó khăn, hạn chế nhất định, cụ thể là: Về nhận thức của cán bộ chiến sĩ Công an nhân dân mặc dù có chuyển biến, nhưng nhận thức về tầm quan trọng, tính cấp bách của chuyển đổi số ở một bộ phận cán bộ, chiến sĩ, thậm chí cả lãnh đạo, chỉ huy các cấp, vẫn chưa thực sự đầy đủ, sâu sắc và đồng đều. Tư duy ngại thay đổi, bám giữ phương thức làm việc truyền thống vẫn còn tồn tại. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ mới trong lĩnh vực an ninh trật tự còn chưa hoàn thiện, thiếu đồng bộ, đôi khi còn chồng chéo, chưa theo kịp sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và thực tiễn công tác. Vẫn còn những “điểm nghẽn”, rào cản về cơ chế, chính sách cần được tháo gỡ. Mặc dù được quan tâm đầu tư, nhưng hạ tầng công nghệ thông tin, viễn thông, đặc biệt là hạ tầng số dùng riêng của ngành Công an ở một số nơi vẫn còn hạn chế, chưa đồng bộ, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển các ứng dụng lớn, phức tạp và đảm bảo an toàn tuyệt đối. Nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo còn hạn chế. Lực lượng chuyên trách về công nghệ thông tin, an ninh mạng, chuyên gia về các công nghệ mới (AI, Big Data, Blockchain...) trong Công an nhân dân còn thiếu về số lượng và cần tiếp tục nâng cao về chất lượng.

2.3. Giải pháp phát huy vai trò của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong Công an nhân dân

Trong bối cảnh Bộ Công an đang gương mẫu, đi đầu, tăng tốc, bứt phá, thực hiện các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, xây dựng lực lượng Công an nhân dân thật sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, quán triệt Nghị quyết 57 về phát huy vai trò của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, lực lựng Công an nhân dân cần thực hiện tốt một số biện pháp chủ yếu say đây:

Thứ nhất, cần nâng cao nhận thức cho cán bộ chiến sĩ trong lực lượng Công an nhân dân về vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Công an nhân dân. Mỗi cán bộ chiến sĩ Công an nhân dân cần xác định ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào thực hiện nhiệm vụ là yêu cầu bắt buộc, đòi hỏi tất yếu trong bối cảnh hiện nay.

Thứ hai, lực lượng Công an nhân dân cần đẩy mạnh tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng về đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong các tầng lớp nhân dân, góp phần hiện thực hóa chủ trương “bình dân học vụ số”.

Thứ ba, hoàn thiện thể chế, chính sách về ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Công an nhân dân. Ưu tiên nguồn lực, đẩy nhanh tham mưu xây dựng, sửa đổi pháp luật. Xây dựng cơ chế đột phá, khuyến khích đổi mới sáng tạo; Đề xuất ưu tiên ngân sách, huy động nguồn lực hợp pháp khác đầu tư trọng tâm vào hạ tầng cốt lõi; thứ tư, tạo đột phá đào tạo, phát triển nguồn nhân lực. Đổi mới căn bản đào tạo trong các trường Công an nhân dân, trong đó gia tăng hàm lượng các khối kiến thức về khoa học công nghệ bên cạnh kiến thức về nghiệp vụ Ngành.

Thứ tư, đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ trong Công an nhân dân. Tăng cường năng lực nghiên cứu, tập trung công nghệ lưỡng dụng, đặc thù trong Công an nhân dân.

Thứ năm, tăng cường bảo đảm an ninh, an toàn mạng và bảo mật dữ liệu. Xây dựng giải pháp bảo mật tổng thể, đa lớp. Hiện đại hóa trang thiết bị, công nghệ giám sát, phòng thủ. Nâng cao năng lực lực lượng chuyên trách. Hoàn thiện pháp lý về an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu. Thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo, khuyến khích tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm", tạo môi trường làm việc cởi mở, tôn vinh, khen thưởng kịp thời.

Thứ năm, mở rộng hợp tác quốc tế về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Lực lượng Công an nhân dân cần chủ động hợp tác học hỏi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, đấu tranh tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm mạng trong tình hình hiện nay.

3. Kết luận

Trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số đã và đang trở thành động lực chủ yếu thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng lực quản trị, hiệu quả điều hành. Đối với Công an nhân dân - lực lượng nòng cốt trong bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yêu cầu cấp thiết để hiện đại hóa lực lượng, góp phần xây dựng nền hành chính tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, hướng tới Chính phủ số, xã hội số và công dân số.

TS NGUYỄN TRỌNG TUẤN
Học viện Cảnh sát Nhân dân

_________________

Ngày nhận bài: 6-5-2005; Ngày bình duyệt: 28-5-2025; Ngày duyệt đăng: 30-5-2025.

Email tác giả: nguyentrongtuan.hvcsnd@gmail.com

(1) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập II, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.130